Historisch Norch

De Historische Vereniging Norch brengt het verleden van Norg dichterbij

Opgericht 1997

“Het fotoalbum uit het ouderlijk huis heeft nu iets geheimzinnigs gekregen, want er staan allerlei mensen in die ik niet ken – en waar moet ik opheldering vragen? Wie is dat droeve meisje met het hoge kapsel en die ingeregen wespentaille? Wat werd er van het zeer geïmponeerde jongetje dat zich anno 1921 op de kermis liet fotograferen in een auto van karton? En waar ligt die dikke man met die dekselse knevel en de kolbak thans begraven? "

* citaat uit "Mijn moeder had gelijk" van Simon Carmiggelt

Wie geeft foto’s betekenis? Wie zorgt voor opheldering? Bij wie kan ik navraag doen? Vragen over het verleden houden ons regelmatig bezig.

De Historische Vereniging Norch, opgericht op 25 november 1997, probeert het verleden weer een gezicht te geven

Zij houdt zich bezig met de historie van de gemeente Norg totdat deze bij de gemeentelijke herindeling van 1 januari 1998 samen met de ge-meenten Peize en Roden opging in de nieuwe gemeente Noordenveld.

De vereniging telt momenteel bijna 600 leden

eerstvolgende activiteit jaarvergadering 27 maart....aansluitend presentatie Jos Rietveld over de Fongers fietsenfabriek

Het doel van onze vereniging:

In de statuten is beschreven dat de Vereniging de belangstelling voor en onder-zoek van de geschiedenis van Norg wil stimuleren door middel van:

* toegankelijk maken van bestaande publicaties.
* verzamelen en toegankelijk maken van bronnen zoals akten, brieven, foto's, kaarten, e.d.
* uitwisselen van niet gepubliceerde gegevens.
* verrichten van (deel)onderzoek.
* bevorderen van publicatie van onderzoek.
* verduidelijken van de stoffelijke sporen van de geschiedenis van Norg in bouw en landbouw.
* alle andere geoorloofde middelen die aan het doel bevorderlijk zijn.

Op deze pagina staan de rubrieken: "Even bijpraten" en "Hoe het was en hoe het is"

"Even bijpraten"

Nieuwjaarsvisite Historische Vereniging Norch

Op zaterdagmiddag 11 januari hield de Historische Vereniging Norch weer haar traditionele Nieuwjaarsvisite waar de rollegies, boerenjongens en de advocaatjes met slagroom niet ontbraken.

Onze voorzitter wenste alle aanwezigen een gelukkig en gezond 2025! Bert Venema blikte kort terug op de activiteiten in het afgelopen verenigingsjaar. waarbij het uitgeven van het boek ‘Norg door de eeuwen heen’ gekenmerkt kan worden als een hoogtepunt. Inmiddels is ruim 80 % van de oplage verkocht en worden er bijna iedere week nog boeken besteld. Bert nodigde de aanwezige leden uit om het boek te nomineren voor de DHV prijs 2024. Dit kan door, vóór 19 januari 2025, een nominatie te sturen naar de Drentse Historische Vereniging. Als laatste activiteit werd de lichtjesavond op de begraafplaats genoemd. Omdat de Historische Vereniging Norch nu een ANBI status heeft kunnen schenkingen voor het onderhoud aan de oude graven belastingvoordeel opleveren voor de schenker.

Vervolgens passeerden oude gebruiken bij het nieuwe jaar de revue, zoals advertenties van neringdoenden in de krant, het versturen van kaarten met spreuken en hilarische afbeeldingen. Ook had Bert een foto van oud familieleden die bezig zijn met het bakken van knieperties en rollegies met een ijzer in de kachel waarbij voor het gewicht van het ‘rollegiesiezer’ een steunconstructie vóór de kachel was geplaatst. Opvallend was de brandende kaars op tafel om de geur te verdrijven.

Henny Bouwman en Halbe Hageman zorgden afwisselend voor mooie, ontroerende en herkenbare verhaaltjes en ‘gedichies’. Uit de inboedel van zijn grootouderlijk huis is Halbe in het bezit van een brief die zijn ‘ootie’ in 1939 heeft geschreven aan haar zoon die op een coaster voer en in een Finse havenstad een tussenstop maakte. Uit de door Halbe voorgelezen brief bleek dat moeder, naast de beschrijving van de dagelijkse beslommeringen in het gezin, zich zorgen maakte over de onzekere situatie in die tijd. Henny en Halbe hadden ook een quiz samengesteld met vragen die betrekking hadden op het boek ‘Norg door de eeuwen heen’. De antwoorden op de tien vragen konden de leden op het uitgereikte scoreformulier aangeven. Niemand had alle vragen goed, degene met zeven goede antwoorden had de hoogste score en werd beloond met een prijsje. Na afloop werden Henny en Halbe bedankt voor hun bijdrage aan deze middag en kregen als dank een presentje aangeboden.

HW

Lichtjesavond

De 8e editie van de Lichtjesavond op zondag 8 december van 17:00 -19:00 uur is bezocht door 175 bezoekers. Het weer was fris, beetje wind en droog. Na de afgelopen week met de regen en stormachtige wind bleek dit een meevaller. De begraafplaats was verlicht met ongeveer 2000 potten met waxinelichtjes, vuurkorven en een tiental vuurpotten. Meegebrachte lichtjes werden op de graven neergezet. In de gedenkboom zijn weer verschillende kaartjes opgehangen. In de sfeervolle en geborgen ambiance van de verlichte begraafplaats was het voor de bezoekers mooi en fijn om in gedachten herinneringen op te kunnen halen aan overleden familieleden, goede kennissen en vrienden.

bron: Norger Courant , dinsdag 10 december

’t Was niks, ‘t is niks ‘t wordt niks.

(lezing Willem Foorthuis)

Met deze opening hield Willem Foorthuis op woensdag 20 november 2024 voor ruim 60 toehoorders een lezing bij de Historische Vereniging Norch met als titel ‘Veen is rijkdom, geen armoede’.

Opgegroeid in de Drents-Groningse Veenkoloniën zette Foorthuis eerst uiteen hoe in de ijstijden de bodem van dit enorme veengebied is ontstaan. Daarna ontstond op deze bodem, door de stagnerende waterafvoer, veenvorming. Aan het begin van de 16^e eeuw was deze veenlaag op sommigen plaatsen meer dan 10 meter dik. Het gebied was eigendom van de stad Groningen, die zorgden voor de exploitatie van dit gebied door kanalen te graven en de veenlaag voor het afgraven van turf te verkopen. De kopers moesten zich houden aan de regels opgesteld door de stad Groningen, die waren opgenomen in de ‘Ordonnantie op de turfgraverie’. Van de afgegraven turf kreeg de stad Groningen 25 % van de opbrengst.

In het boekje ‘Tractatus de turffis ceu cespidatus bitumenosis’ uitgegeven in 1658 en geschreven door Martin Schoock werd het turfgraven in de hoogvenen beschreven. Het boekje is circa 8 x 12 x 1 cm, door Foorthuis gekocht bij een antiquarische boekhandel voor € 915.

Als eerste werd een hoofdkanaal gegraven en vervolgens hoofd- en zijwijken. Om te voorkomen dat het veen te veel uitdroogde werden de wijken jaarlijks met circa tweehonderd meter verlengd. De gravers werden ‘zandschieters’ genoemd. Het turfgraven vond plaats tussen 21 maart en 21 juni. Hierdoor had de afgestoken turf voldoende tijd om te drogen.. In de ordonnantie was onder ander bepaald dat de arbeiders niet verder dan 90 meter met een volgeladen kruiwagen mochten rijden. Om die reden liggen de wijken allemaal 180 meter uit elkaar. De turfstekers werden per hoeveelheid gestoken turf betaald en kon er goed worden verdiend, volgens Foorthuis. Men sprak dan ook wel over het ‘bruine’ goud. Ook het omkeren van de turf en het naar het schip kruien en laden van het schip werd afgerekend naar de hoeveelheid turven.

Na het afgraven werd de achtergebleven ondergrond ontgonnen en gemengd met ‘stratendrek’ uit de stad Groningen. Op de zo ontstane dalgronden werden boerderijen gesticht en graan, suikerbieten en aardappelen verbouwd, die werden verwerkt in de fabrieken van onder andere grootindustrieel Willem Albert Scholtens. Voor de afvoer van de turf, aanvoer van stratendrek en transport van aardappelen waren er in dit gebied veel schippers actief. Naderhand lieten deze schippers zeewaardige schepen bouwen, op een gegeven moment hadden ongeveer de helft van de geregistreerde zeeschepen in Nederland de Veenkoloniën als thuishaven.

In de 17^e en 18^e eeuw telden de Veenkoloniën circa 26.000 inwoners, evenveel als in de stad Groningen. Uit het hele land en zelfs uit Zwitserland (doopsgezinde hugenoten) waren deze inwoners naar deze streek gekomen vanwege de grote werkgelegenheid en de daarbij behorende verdiensten. Het was vergelijkbaar met de huidige migranten.

Na de rijkdom in de 17^e en 18^e eeuw ontstond er na de energietransitie naar steenkool een gebied dat nu wordt aangeduid als de ‘Eredivisie van de armoede’.

Foorthuis zorgde op een enthousiaste manier voor een mooie en interessante lezing

HW

Foto's vrijwilligersmiddag

Een supermooi cadeau

‘NORG DOOR DE EEUWEN HEEN’; Een uitgave van de Historisch Vereniging Norch.

Een mooi geschenk, leuk voor een verjaardag!

Het is alweer enkele maanden geleden dat de presentatie van het boek “Norg door de eeuwen heen” heeft plaatsgevonden. De verkoop verloopt tot nu toe zeer succesvol. Veel (oud) Norgers hebben het boek inmiddels in hun bezit.

Er zijn nog boeken op voorraad. Afhalen kan, maar bestellen kan ook via historischnorch@gmail.com

De prijs van het boek bedraagt € 30,00 (voor leden € 15,00). Betalen kan contant maar met de pin mag natuurlijk ook.

“Norg door de eeuwen heen” omvat maar liefst 456 pagina’s verdeeld over 20 hoofdstukken. 24 auteurs hebben meegewerkt aan dit rijk geïllustreerd boek met meer dan 1500 foto’s en kaartmateriaal; voor een deel uit eigen archief maar soms ook door inwoners beschikbaar gesteld.

De negen dorpen in de oude gemeente Norg kennen een rijke historie, die terug gaat tot de tijd van de hunebedbouwers. In de loop der eeuwen is er veel veranderd, maar gelukkig is ook veel moois en waardevols bewaard gebleven.

Met name in de laatste twee eeuwen is het landschap sterk veranderd. Zandwegen werden bestraat, kanalen gegraven, nutsvoorzieningen als elektriciteit en aardgas ingevoerd.

Het nieuwe geschiedenisboek besteedt veel aandacht aan de samenleving in de dorpen van de voormalige gemeente Norg. In tekst en beeld komen niet alleen de jaarmarkten en de vele middenstanders voorbij, maar ook de talloze verenigingen die de dorpen de afgelopen honderd jaar hebben gekend. Veldwachters en nachtwachten waakten over de veiligheid van de inwoners, geneesheren en vroedvrouwen over de gezondheid. De Tweede Wereldoorlog was ook in Norg een zware tijd. Als voormalig agrarische gemeente is er ruim aandacht besteed aan de landbouw en de daarbij behorende activiteiten. In het hoofdstuk onderwijs in de dorpen staan veel groepsfoto’s. Uiteraard ontbreekt ook de “motocross” van Norg niet. Maar liefst 70 jaar motorsport in Norg wordt uitvoerig beschreven. De cultuur, met de schrijvers en beeldend kunstenaars uit Norg, krijgt eveneens veel aandacht.

Kortom, een mooi boek om te geven of te ontvangen.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Mocht u verhinderd zijn het boek op te halen dan willen we graag dat u vooraf betaalt, zodat het boek per post verstuurd kan worden.

Van de bestellingen, die per post moeten worden verstuurd, ontvangen we graag een betaling vooraf. Wij verzoeken u het verschuldigde bedrag over te maken op onze bankrekening:

NL 20 RABO 0143 7936 59 t.n.v. Historische Vereniging Norch

onder vermelding van:bestelling boek Norg.

Verder natuurlijk uw naam, adres, postcode en woonplaats vermelden.

Wij sturen u het boek dan zo spoedig mogelijk toe. Het boek kost:

€ 25,00 voor leden (inclusief verzendkosten)

€ 40,00 voor niet leden (inclusief verzendkosten)

Bij het afhalen bij enkele bestuursleden of in ons archief in de Brinkhof gelden de normale prijzen; voor leden € 15,- en voor niet leden € 30,-

Deze bedragen kunnen contant worden afgerekend.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Een fotocompilatie uit het boek

Burgemeester Johannes Tonckens wordt in 1935 bij het gemeentehuis aan de Asserstraat enthousiast onthaald door een groot publiek. Op de achtergrond molen De Hoop.

Het hunebed bij Westervelde in de jaren dertig van de vorige eeuw tussen de korenschoven

De landbouw in en rondom Norg was vele eeuwen van grote betekenis. In het hoofdstuk Boeren en Buitenlui is ruim aandacht besteed aan de Boermarken, de schaapskuddes, de paardenmarkten, de molens en de Zuivelfabriek. De Noordenveldtentoonstellingen waren niet alleen voor de boeren van belang, ook de inwoners speelden een rol van betekenis.

Landelijke Rijvereniging “De Lelieruiters” aan het Westeind te Norg tijdens een grote optocht van Norger verenigingen. Geheel rechts de bakkerij van Van Esch

Bijna verdwenen beroepen. Een huisslachting waarbij “een glaasje” niet mag ontbreken.

Dankzij het boek “Mag het iets meer zijn” is veel bekend over de Middenstand in Norg en omgeving. Op de foto het winkeltje van “Piet Klompie” op de hoek van de Pompstraat en Peesterstraat. In De Boerhoorn van december aanstaande verschijnt aan interessant artikel over dit winkeltje onder de naam “Zuurtjes uit Norg”. De familienaam Darmeveil komt uit Frankrijk.

De recreatie in en rondom Norg komt in het boek uiteraard uitgebreid aan de orde. Veel foto’s en oude ansichtkaarten van kampeerboerderijen, de bossen, de zandverstuivingen en van het zwembad aan de Eenerstraat hebben een plek in het boek gekregen.

Het kinderkoor van juffrouw Bakker zingt in 1956 op het podium bij Hotel Elsinga

Toen de openbare lagere school nog aan de Kerkbrink stond. De foto dateert van 1935 en het is speelkwartier (Bok, bok, hoeveel horens….). Op de achtergrond de oude pastorie.

Uit het hoofdstuk Gezondheidszorg in Norg; Aan de Norgervaart wordt met de ambulance een zieke opgehaald. Zuster Dik begeleidt de patiënt naar het ziekenhuis (1928).

De voormalige kleuterschool stond aan de Schapendrift. Juf Roelie Smallenbroek zoekt met haar kleuters op een hele warme zomerdag verfrissing…..De namen van de kinderen staan in het boek.

Spelers van Korfbalvereniging D.E.S. (Door Eendracht Sterk) op het terrein hoek Schoolstraat/Hekakkerstraat met toen nog uitzicht op De Steeg. Alle nog bestaande en reeds opgeheven sportverenigingen in de dorpen van de voormalige gemeente Norg hebben in het boek een plek gekregen.

Bondshotel Karsten aan de Brink te Norg. Tevens garage en verhuur van luxe auto’s en bussen.

Kinderen uit Westervelde zijn aan het “paasvuur slepen”; veel oude tradities in en rond Norg komen in het boek aan bod.

Een luchtfoto uit 1950 van de Coöperatieve Zuivelfabriek Norg. De Lindelaan is hier nog volop in ontwikkeling

Prachtige omslag van het programmaboekje van de wedstrijden op Hemelvaartsdag. In 1953 kregen de wedstrijden in Norg echt internationale allure. Voor de liefhebbers is dit hoofdstuk een feest van herkenning.

Het einde van de Norgervaart en het begin van de Kolonievaart nabij Huis ter Heide. Een deel van het haventje en nog altijd in het landschap zichtbaar.

Wielerwedstrijden te Norg. Reeds in het begin van de vorige eeuw werd in Norg “Fietsclub Norg” opgericht. Men had toen niet kunnen voorzien dat ruim een eeuw later het fietsen in Norg zou uitgroeien tot een heus wielerfestijn.

Café Koops aan de Schoolstraat te Westervelde. Nagenoeg alle dorpen hadden een of meerdere cafe’s. De foto’s staan allemaal in het boek.

"Waar als ik weg kwam konden we toentertijd niet zo goed hoog praten"

lezing door Yvonne Bijl

Op donderdag 26 september 2024 werd de eerste thema-avond van het winterseizoen 2024-2025 gehouden. Op deze avond kwam Yvonne Bijl vertellen over ‘De Baos en & Ikke’

Yvonne Bijl begon te vertellen over haar jeugd in Hollandscheveld waar haar vader een maden kwekerij had. Daardoor rook het daar niet altijd even fris en zij en haar broers en zussen zaterdags avond altijd in het lavet gingen voor de wekelijkse wasbeurt. Haar oudere broers en zus waren eerst aan de beurt en zij en haar jongste zus als laatsten. Tussentijds werd het waswater niet vervangen en was het de vraag of de jongste er wel schoner uitkwam dan vóór de wasbeurt. Door de aanwezigen was dit nog zeer herkenbaar.

Yvonne vertelt in ’t Drèents van Zuid-West Drenthe en met de zaal werden de verschillen met het Noord-Drents op en humorvolle wijze gedeeld. Naast een aantal hilarische verhalen las Yvonne een paar ‘gedichies’ voor. Yvonne heeft een tijd geleden een cursus Drèents gevolgd bij het Huus van de Taol en schreef daarna wekelijks een column voor De Hoogever die later zijn gebundeld in de boeken ‘De Baos & Ikke I en II. Ze raadde de zaal aan om zo’n cursus ook eens te gaan doen en wellicht zou dit ook kunnen leiden tot een boek. Ze gaf aan dat het Drèents eigenlijk heel gemakkelijk is, ze vertelde dat men in Drenthe overal een ‘t’ voor plaatst. Dit werd duidelijk toen ze vertelde over ’t getokkel op ’t orgel van mien tante op ’t Hollandseveld.

Na de pauze was de taalquiz aan de beurt, dit bestond uit een tekstfragment hoe Drenten proberen Nederlands te praten. De aanwezigen moesten dit verbeteren en werd het duidelijk dat "Hollanders" er soms niets van begrepen waar over werd gesproken. Uit een paar voorbeelden bleek dat dit wel eens tot behoorlijke misverstanden kon leiden.

Om ongeveer 10 uur sloot voorzitter Bert Venema de avond af en bedankte Yvonne met een dikke bos bloemen voor de leuke en humorvolle wijze waarop zij de leden heeft vermaakt.

HW

"Hoe het was en hoe het is"

We proberen maandelijks een aantal oude foto’s te plaatsen van een straat in Norg met als onderwerp: “hoe het was en hoe het is”

De Historische Vereniging NORCH wenst alle lezers van deze rubriek een gelukkig en gezond 2025 en weer veel kijk- en leesplezier.

Deze keer twee foto’s waar veel Norgers, zonder verder te lezen, moeite mee zullen hebben om deze een exacte plaats te geven. Het betreft hier het vroegere “Plan Oost”, nu de omgeving Eerste laan, Tweede laan, Schultelaan, Schepenlaan, Ettenlaan, Drostenlaan en Volmachtenlaan.

Deze foto is genomen vanaf de Donderseweg, richting Norg, ongeveer achter de woning Ettenlaan 9. We zien hier langs de weg in de berm nog een voetpad en achter de bomen al het fietspad. Het voetpad is inmiddels verdwenen. Over het hek is een groep lindebomen zichtbaar die nu nog op het grasveldje tussen de Eerste laan, Ettenlaan en Schepenlaan staan. Verder op de achtergrond de beplanting op de wal langs de Eerste laan.

Op de onderstaande foto de oude dobbe in “het zwienekamp” van de familie Uiterwijk. Deze dobbe is nu de vijver voor de woning Peesterstraat 7 en achter de brink aan de Peesterstraat. Ook de boom in het weiland staat nog steeds in de tuin van deze woning. In de dobbe liggen dennen “te wateren”. Dit wateren diende ervoor om de in de vers gekapte bomen nog aanwezige voedingssappen te verwijderen en zo de levensduur van het hout te verlengen.

We krijgen wel eens te horen dat deze dobbe een zogenaamde pingoruïne is; het is echter een gewone laagte in het landschap. De oude essen hadden namelijk nauwelijks afwatering en in tijden met veel regenval verzamelde het water zich in deze laagten. Boeren wisten hier dan wel raad mee en in tijden van droogte stonden deze dobbes meestal droog. Het laatste restje water werd zo een aangename modderpoel voor de varkens.